ปัจจัยเสี่ยง อาการ วิธีป้องกันกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ เป็นกลุ่มโรคติดเชื้อในระบบทางเดินปัสสาวะที่มีโอกาสพบได้บ่อย ส่วนใหญ่มักเกิดในผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย เนื่องจากมีท่ออปัสสาวะที่สั้นกว่า ทำให้มีโอกาสติดเชื้อได้ง่ายกว่าเพศชาย นอกจากโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบจะเป็นโรคที่เกิดจากการติดเชื้อแล้ว การใช้ผลิตภัณฑ์สุขอนามัยหรือการทานยาบางชนิด ก็ทำให้มีอาการข้างเคียงหรือก่อให้เกิดการอักเสบของท่อปัสสาวะได้

ปัจจัยเสี่ยงของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ ส่วนใหญ่เกิดจากการติดเชื้อแบคทีเรียในระบบทางเดินปัสสาวะ ในผู้ชายจะมีโอกาสติดเชื้อได้น้อยมาก เนื่องจากมีท่อปัสสาวะยาวและอยู่ห่างจากทวารหนักมาก ส่วนใหญ่เกิดกับผู้หญิงมากกว่าผู้ชาย เนื่องจากท่อปัสสาวะของผู้หญิงจะสั้นและอยู่ใกล้ทวารหนัก ซึ่งเป็นแหล่งที่มีเชื้อโรคมาก นอกจากนั้นอาจเกิดได้จากสาเหตุอื่นที่ไม่ใช่เชื้อแบคทีเรีน เช่น การใช้ผ้าอนามัยแบบสอด หรือการใช้ผลิตภัณฑ์บริเวณจุดซ่อนเร้น ส่วนปัจจัยเสี่ยงของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ มีดังนี้

• การกลั้นปัสสาวะเป็นเวลานาน
• กระเพาะปัสสาวะอักเสบในผู้หญิง อาจเกิดจากการทำความสะอาดไม่ถูกวิธี ทำให้มีโอกาสติดเชื้อจากช่องคลอด
• การติดเชื้อทางเพศสัมพันธ์
• ผู้ป่วยที่ต้องรับประทานยากดภูมิต้านทาน
• การสวนล้างช่องคลอดด้วยยาปฏิชีวนะ ทำให้แบคทีเรียชนิดดีที่ทำหน้าที่ป้องกันเชื้อโรคถูกกำจัดออกไป จึงเกิดการติดเชื้อได้ง่ายขึ้น
• ผู้ป่วยโรคเบาหวาน เนื่องจากร่างกายมีภูมิต้านทานโรคต่ำอยู่แล้ว
• การเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนเพศในผู้หญิงวัยหมดประจำเดือน
• การใส่สายสวนปัสสาวะเป็นเวลานาน

อาการของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

1. ปัสสาวะกะปริดกระปรอย รู้สึกปวดขัดหรือแสบร้อนเวลาถ่ายปัสสาวะ และมีอาการคล้ายถ่ายปัสสาวะไม่สุด
2. บางรายอาจมีอาการปวดที่ท้องน้อยหรือบริเวณหัวหน่าวร่วมด้วย
3. ปัสสาวะขุ่น บางครั้งมีกลิ่นผิดปกติ ในรายที่เป็นมากอาจปัสสาวะมีเลือดปน
4. ปัสสาวะบ่อย และกลั้นปัสสาวะไม่ได้
5. ปัสสาวะเล็ดขณะไอหรือจาม

ประเภทของโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

กระเพาะปัสสาวะอักเสบ มีทั้งเป็นแบบฉับพลันโดยจะมีอาการปรากฏในทันทีและแบบเรื้อรัง กระเพาะปัสสาวะอักเสบแบบเรื้อรัง อาการจะปรากฏในระยะเวลาที่ยาวนาน สำหรับอาการกระเพราะปัสสาวะอักเสบ แบ่งออกเป็นหลายประเภท ดังนี้

1. กระเพาะปัสสาวะอักเสบจากเชื้อแบคทีเรีย คือ เชื้อแบคทีเรียเข้าไปสู่ทางเดินปัสสาวะหรือกระเพาะปัสสาวะและทำให้เกิดการติดเชื้อ เนื่องจากการเจริญเติบโตของเชื้อแบคทีเรีย
2. กระเพาะปัสสาวะอักเสบที่เกิดจากยากระตุ้น เนื่องจากยาบางชนิดเมื่อเข้าสู่ร่างกายและขับถ่ายผ่านทางระบบทางเดินปัสสาวะ อาจทำให้เกิดการระคายเคืองระบบทางเดินปัสสาวะได้
3. กระเพาะปัสสาวะอักเสบอันเนื่องมาจากรังสี เช่น การบำบัดโดยใช้รังสีวิทยาบริเวณใกล้เคียงกระดูกเชิงกราน สามารถส่งผลให้กระเพาะปัสสาวะอักเสบได้
4. กระเพาะปัสสาวะอักเสบจากสิ่งแปลกปลอม เช่น การใช้ที่สวนทางเดินปัสสาวะ เพื่อปลดปล่อยปัสสาวะออกจากร่างกาย
5. กระเพาะปัสสาวะอักเสบจากเคมี เช่น สารเคมีช่วยการหล่อลื่นระหว่างมีเพศสัมพันธ์ การคุมกำเนิดโดยใช้ไดอะแฟรม หรือการใช้สเปรย์สำหรับสุขอนามัยในเพศหญิง และสารเคมีจากฟองสบู่ในอ่างอาบน้ำ
6. กระเพาะปัสสาวะอักเสบอันเกิดจากปัญหาสุขภาพ และโรคเรื้อรัง เช่น โรคบาหวาน นิ่วในไต โรคเอดส์ (HIV) ต่อมลูกหมากโต หรือ กระดูกสันหลังอักเสบ

การตรวจวินิจฉัยอาการของโรค

แพทย์จะตรวจวินิจฉัยได้โดยการซักประวัติ ตรวจร่างกาย และตรวจปัสสาวะ เช่น มีอาการขัดเบาถ่ายปัสสาวะกะปริดกระปรอย หรือกรณีที่ผู้ป่วยมีอาการของโรครุนแรงและเรื้อรัง อาจต้องตรวจอัลตราซาวด์หรือส่องกล้องตรวจกระเพาะปัสสาวะเพิ่มเติมว่ามีความผิดปกติในกระเพาะปัสสาวะหรือไม่

แนวทางและวิธีการรักษาโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ

การรักษาโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบสามารถรักษาให้หายได้ด้วยการใช้ยาปฏิชีวนะ ใช้เวลารักษาประมาณ 3-5 วัน หากผู้ป่วยมีอาการรุนแรง อาจใช้เวลารักษานาน 7-10 วัน แต่ก็มีโอกาสกลับมาเป็นได้อีก ถ้ายังไม่ปรับเปลี่ยนพฤติกรรมต่าง ๆ ที่จะนำไปสู่การเป็นโรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ เช่น

• ดื่มน้ำมาก ๆ อย่างน้อย 8-10 แก้วต่อวัน น้ำจะช่วยขับแบคทีเรียหรือเชื้อโรคที่อยู่ในร่างกายออกมาได้
• หลีกเลี่ยงการดื่มเครื่องดื่ม ประเภทน้ำชา กาแฟ หรือแอลกอฮอล์
• ไม่ควรกลั้นปัสสาวะนาน ๆ เพราะอาจทำให้เชื้อแบคทีเรียในปัสสาวะที่ค้างอยู่ในกระเพาะ
• ปัสสาวะเจริญเติบโตเจริญเติบโตได้หลังมีเพศสัมพันธ์ควรทำความสะอาดร่างกาย และปัสสาวะทุกครั้งเพื่อป้องกันเชื้อโรคหรือเชื้อไวรัสเข้าสู่ร่างกาย
• ก่อนออกไปข้างนอก ควรเข้าห้องน้ำปัสสาวะให้เรียบร้อย เพื่อป้องกันการกลั้นปัสสาวะ หรือใช้ห้องน้ำจากบริการสาธารณะ ซึ่งบางแห่งอาจขาดการดูแลรักษาและความสะอาดที่ดีพอ ทำให้เกิดการติดเชื้อที่กระเพาะปัสสาวะได้เช่นกัน

โรคกระเพาะปัสสาวะอักเสบ เป็นโรคที่มีโอกาสพบได้บ่อย และเกิดขึ้นได้กับคนทุกเพศทุกวัย โดยเฉพาะกลุ่มบุคคลซึ่งมีพฤติกรรมการใช้ชีวิตที่เป็นปัจจัยเสี่ยง ถึงแม้กระเพาะปัสสาวะอักเสบ จะไม่ใช่โรคร้ายแรง แต่เมื่อเป็นหรือมีอาการแล้วสามารถสร้างความรำคาญหรือส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวันได้แล้ว หากขาดการดูแลรักษาอย่างถูกวิธียังอาจเกิดโรคแทรกซ้อนที่เป็นอันตรายและยากต่อการรักษาได้